Tramvay İkilemi: Bir Karar Anında Kaybolan Zaman
Bugün Kayseri’nin o klasik gri sabahlarından biriydi. Havanın o soğuk rüzgarı içimi sıktı, ama yine de trende gitmek için vaktim vardı. Bugün, sanki her şeyin bir anlamı varmış gibi hissediyordum; bir anlam bulmam gerekiyordu. Kayseri’nin sokakları her zaman bana aynı huzuru vermez, ama her sabah aynı tramvay yolunda giderken, o kadim tren raylarının üzerine düşünmeden adım atmak da bir tuhaf geliyordu. İnsan bazen yaşadığı şehri, sokaklarını, tramvaylarını yavaşça sindirip içselleştiriyor, bir parçaya dönüşüyorsun.
O gün, benim için bir karar anıydı. Adımımı atarken, sanki bir zamanlar öğrenmek için girdiğim o felsefi derslerin birini hatırlıyordum. Hani, “Tramvay İkilemi” diye bir şey vardı ya, işte o an ne olduğunu birden anlamaya başladım.
Hayat Bir Tramvaydır: Karar Vermek Zor
Bir trenin raylar üzerinde hızla ilerlediğini ve iki farklı seçeneğin olduğu bir anı hayal et. Bir anda önüne çıkacak iki yol var. Bir yol, yavaşça ilerleyen, güvenli ve öngörülebilir. Diğer yol ise, tehlikeli, belirsiz ama bir o kadar da heyecan verici. Karar vermek zor, değil mi? Tıpkı şu an önümde duran tren gibi… Herkes birini seçmek zorunda ve kimse, o kararı verdikten sonra geri adım atmaz.
Bir zamanlar bir derste bu soruyu tartıştığımızı hatırlıyorum: “Bir tramvay, eğer raylarda bir grup insanı ezmeye doğru ilerliyorsa, sen ne yaparsın? O tramvayı yönlendirebilir misin?” Çevremdeki çoğu kişi, “Hayır, birini seçmek doğru değil” diyordu. Ama içimde bir yerde, başka bir seçenek olduğunu hissettim. Belki de insan, her şeyi izlemekle kalmamalıydı. Bir karar vermek gerekiyordu. Bazen sessiz kalmak, bir yere varmamayı seçmek de bir tür karar. Ama her şey bir bedel. Tıpkı bu an gibi.
Tramvayın Gecikmesi
Bugün tramvay biraz geçikti. Zaman ne kadar da geçmek bilmezdi bazen. O bekleyiş sırasında aklımda hep aynı şeyler döndü; “Nereye gidiyorum? Neyi seçmeliyim? Gerçekten doğru yolu seçiyor muyum?” Bu bir çıkmaz sokağa dönen bir yolculuk gibiydi. Sanki her şey netti, ama kafamı bir türlü toparlayamıyordum. Tren geldiğinde, içimde bir adım atma isteği vardı. Ne olursa olsun, bu kararımı vermeliydim. Ne kadar zordu, bilemiyorum.
Hızla ilerleyen tramvay yavaşladı. O an sanki bütün dünya durmuş gibiydi. Bir anda karar verme zamanı gelmişti. Aklımda hep tramvayın yönünü değiştirme fikri vardı. Beni izleyen insanları düşünmedim. Kendimi bir anda, tek başıma, bütün bir dünyaya karşı mücadele ederken buldum. Sadece bir yol vardı: bir karara varmak…
Seçimin Ağır Yükü
Bu sahnenin anlamını gerçekten ancak o an kavrayabildim. “İkilik”, insanı nasıl da hüsrana uğratabiliyor. O kadar seçenek var ki, ama hepsi birbiriyle çelişiyor. Kafamda bir yığın soru vardı, bir hayalet gibi. Zamanın hızla geçtiğini hissediyor, ama ne yapacağımı bilmiyordum. Hani bazen bir şeyin ne kadar yanlış gittiğini bilirsin, ama yine de o yoldan gitmek istersin. O korku, o cesaret eksikliği, hepsi tek bir anın içinde, bir karar anının içinde vücut buluyordu. Tramvay ne zaman duracak, ben ne zaman karar verecektim?
O an, bir karar vermenin aslında ne kadar zor bir şey olduğunu anladım. İnsan bir yola girmeye karar verdiğinde, hemen arkasından başka yollar, başka seçenekler gelir. Ve bazen, bir seçenek gerçekten doğruyken, diğerini seçmek de insana bir tür içsel huzur verir.
Ama ne olursa olsun, içimde bir yerde bir his vardı; her şeyin, her kararın bir ağırlığı vardı ve bu ağırlığı taşıyan ben olacaktım.
İkilemden Çıkmak
Tramvay hareket etti. Bir yol daha seçmiştim ve hızla ilerliyordum. Bütün bu yaşadıklarım bir anlamda insanın içindeki karmaşanın yansımasıydı. Bazen hayatta kararsız kalırız, bazen bir şeylere karar vermek o kadar korkutucudur ki, ne yapacağımızı bilemeyiz. Ama sonra, bir şekilde içimizdeki gücü keşfederiz. Bir seçim yaparız, hem doğru hem de yanlış olabilir. Ama o karar, bizi biz yapan bir şeydir.
Ve o gün, Kayseri’nin sokaklarında, tramvayda giderken bir şey öğrendim: “Tramvay İkilemi” sadece bir soru değildir, o bir hayatın ta kendisidir. Her an, her seçim, bir yolculuktur. Her kararımız bir yük getirir. Ama sonunda, o yük, bizi kim olduğumuzu keşfetmeye götürür.
Geriye sadece seçim kalır.